Մարմնի դիսմորֆիկ խանգարում
Մարմնի դիսմորֆիկ խանգարումը հոգեկան խանգարում է, որի դեպքում մարդը ծանր անհանգստություն է զգում իր արտաքին տեսքի երևակայական կամ աննշան թերությունների վերաբերյալ: Այս վիճակը կարող է լրջորեն ազդել առօրյա կյանքի, ինքնագնահատականի և միջանձնային հարաբերությունների վրա, և, հետևաբար, կարևոր է հասկանալ դրա ախտանիշները, պատճառները և բուժումը:
Ի՞նչ է մարմնի դիսմորֆիկ խանգարումը
Մարմնի դիսմորֆիկ խանգարումը բնութագրվում է չափից ավելի կենտրոնացմաբ մեկ կամ մի քանի սուր ընկալվող իրական կամ երևակայական թերությունների վրա, որոնք քիչ տեսանելի են կամ անտեսանելի են ուրիշների համար: Մարմնի դիսմորֆիկ խանգարման ախտանիշները ներառում են երևակայական թերության մասին մշտական մտքեր, հաճախակի ստուգում հայելու մոտ կամ, ընդհակառակը, հայելիներից խուսափում, դիմահարդարման, հագուստի կամ վարքի թվացյալ թերությունները թաքցնելու ցանկություն, արտաքինի անընդհատ համեմատում ուրիշների արտաքինի հետ և չափից ավելի անհանգստություն արտաքինի մասին այլ մարդկանց կարծիքների վերաբերյալ: Մարմնի դիսմորֆիկ խանգարում ունեցող մարդիկ կարող են նաև դիմել բազմաթիվ կոսմետիկ միջամտությունների կամ վիրահատությունների, որոնք սակայն, հազվադեպ են թեթևացնում վիճակը:
Մարմնի դիսմորֆիկ խանգարման տարածվածությունը գնահատվում է բնակչության մոտավորապես 1-2%-ի սահմանում, և այն հանդիպում է ինչպես տղամարդկանց, այնպես էլ կանանց մոտ: Մարմնական դիստրեսի պատճառները կարող են բազմազան լինել և ներառում են գենետիկ նախատրամադրվածություն, կենսաբանական գործոններ, ինչպիսիք են ուղեղի կենսաքիմիական և կառուցվածքային յուրահատկությունները և հոգեբանական գործոններ, ինչպիսիք են տրավման, մանկական տարիքում բռնությանը ենթարկվելը կամ արտաքին տեսքի հետ կապված բացասական փորձառությունները: Ցածր ինքնագնահատականը և պերֆեկցիոնիզմը նպաստում են նարն, որ մարդիկ հաճախ անհասանելի չափանիշներ են սահմանում իրենց արտաքինի համար և տառապում են, դրանց չհամապատասխանելու պատճառով։ Սոցիալական և մշակութային գործոնները, ինչպիսիք են մեդիայի ճնշումը և գեղեցկության որոշակի չափանիշների իդեալականացումը, նույնպես կարևոր դեր են խաղում այս խանգարման զարգացման մեջ:
Մարմնի դիսմորֆիկ խանգարման ազդեցությունը կյանքի վրա
Մարմնի դիսմորֆիկ խանգարում ունեցող մարդիկ հաճախ ունենում են ամոթի և դժգոհության ուժեղ զգացումներ իրենց արտաքինից, ինչը հանգեցնում է սոցիալական մեկուսացման, դեպրեսիայի և տագնապայնության: Այս վիճակը կարող է խանգարել ուսմանը, աշխատանքին և անձնական կյանքին, քանի որ մարդիկ հաճախ հրաժարվում են լինել հասարակական վայրերում և մասնակցել իրադարձությունների՝ ուրիշների հայացքներից և դատողություններից խուսափելու համար: Սովորական և գրավիչ արտաքին ունենալով, նրանք միևնույն է կարծում են, որ այնքան տգեղ են, որ խուսափում են սոցիալական շփումներից՝ վախենալով, որ իրենց կծաղրեն: Այս խանգարումով շատ մարդիկ օրական ժամեր են անցկացնում՝ անհանգստանալով իրենց արտաքինի համար, ինչի հետևանքով զգալի էմոցիոնալ և ֆիզիկական դիստրես է առաջանում:
Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ մարմնի դիսմորֆիկ խանգարում ունեցող մարդկանց մոտ 76%-ը կյանքի ինչ-որ պահի կունենան լուրջ դեպրեսիա, և դա զգալիորեն ավելի բարձր է, քան ընդհանուր բնակչության ակնկալվող 10-20%-ը:
Մոտ 37%-ը նույնպես կունենա սոցիոֆոբիա և մոտ 32%-ը՝ օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում: Սննդային վարքի խանգարումները, ինչպիսիք են նյարդային անորեքսիան և նյարդային բուլիմիան, նույնպես երբեմն հանդիպում են մարմնի դիսմորֆիկ խանգարում ունեցող մարդկանց, սովորաբար կանանց մոտ:
Բուժում
Մարմնի դիսմորֆիկ խանգարման բուժումը ներառում է հոգեթերապիայի և դեղորայքի համակցում:Կոգնիտիվ վարքաբանական թերապիան (CBT) բուժման հիմքն է և օգնում է փոխել արտաքին տեսքի հետ կապված բացասական մտքերն ու վարքի ձևերը: CBT-ն կարող է ներառել էքսպոզիցիայի տեխնիկաներ, որոնք օգնում են հիվանդներին աստիճանաբար դիմակայել վախերին և նվազեցնել խուսափողական վարքագիծը: Դեղորայքը, մասնավորապես հակադեպրեսանտները կարող են արդյունավետ լինել դիսմորֆիկ խանգարման հետ կապված տագնապի և դեպրեսիայի ախտանիշները նվազեցնելու համար: Կարևոր է, որ բուժումը լինի համապարփակ և ներառի ընտանիքի և ընկերների աջակցությունը, որոնք կարող են օգնել հաղթահարել ամենօրյա դժվարությունները:
Առանց բուժման, խանգարման ախտանիշները պահպանվում են, սակայն լիարժեք և հետևողական բուժման դեպքում մարմնի դիսմորֆիկ խանգարում ունեցող մարդկանց համար կանխատեսումը բարենպաստ է։ Մարդկանց մեծ մասը հասնում է զգալի բարելավման և կարողանում է լիարժեք կյանք վարել: Այնուամենայնիվ, ինչպես մյուս քրոնիկ խանգարումների դեպքում, բուժումը պահանջում է համբերություն և երկարատև աշխատանք: Ախտանիշների աստիճանական բարելավումը հնարավոր է, իսկ մասնագետների և մտերիմների աջակցությունը առանցքային դեր է խաղում վերականգնման գործընթացում: